مقایسه ترکیب‌های شیمیایی اسانس‏، غلظت عناصر موجود در خاک و خواص ضدباکتریایی گیاه کاکوتی (Ziziphora tenuior L.) در دو منطقه ایران

ترکیب‌های اسانس و خواص ضدباکتریایی گیاه کاکوتی (Ziziphora tenuior L.) دو منطقه از ایران، حصارک (کرج) و ونارچ (قم) با یکدیگر مقایسه شد. اسانس گیاهان به روش تقطیر با آب تهیه شد و بعد توسط دستگاه‌های کروماتوگرافی GC و GC/MS اجزا تشکیل‌دهنده اسانس مشخص شد. در اسانس گیاهان منطقه حصارک و ونارچ به‌ترتیب ١٣ و ١٦ ترکیب شیمیایی شناسایی شد. پولگون (٨٥% تا ٨٧%) در هر دو نمونه بالاترین مقدار را نشان داد و تفاوت معنی‌داری بین آنها مشاهده نشد. ترکیب لیمونن در گیاهان منطقه حصارک (١/٥%) در مقایسه با گیاهان ونارچ (٦٤/٣%) افزایش نشان داد‏. عصاره اتانولی گیاهان حصارک اثر بازدارندگی بیشتری بر رشد باکتریهای اشریشیاکولی، باسیلوس سوبتیلیس و استافیلوکوس اورئوس در مقایسه با نمونه ونارچ نشان دادند. غلظت عناصر منگنز، آهن و نیکل در خاک ونارچ (به‌ترتیب 67/2766، 40333 و 384/0 پی‌پی‌ام) بیشتر از خاک حصارک (به‌ترتیب 33/558، 28600 و 25/12 پی‌پی‌ام) است، ولی غلظت منگنز و آهن محلول در خاک حصارک (به‌ترتیب 53/6 و 4 پی‌پی‌ام) بیشتر از غلظت منگنز و آهن محلول در خاک ونارچ (به‌ترتیب ٦/٤ و 9/1 پی‌پی‌ام) می‌باشد. بنابراین با توجه به این‌که غلظت منگنز، آهن و نیکل در اندام هوایی و ریشه گیاهان منطقه ونارچ با غلظت عناصر فوق در اندام هوایی و ریشه گیاهان حصارک تفاوت معنی‌داری را نشان می‌دهد،‏ گیاهان کاکوتی مناطق ونارچ و حصارک از نظر خواص ضدباکتریایی تفاوت دارند. با توجه به اینکه غلظت آنتوسیانین و پروتئین در بخش هوایی گیاه کاکوتی منطقه ونارچ در مقایسه با گیاهان منطقه حصارک تفاوت معنی‌داری ندارد؛ از این رو گیاه کاکوتی منطقه ونارچ به تراکم بالای منگنز سازش یافته است و قابلیت انباشتگی منگنز را دارد. به هر حال، با توجه به تغییرات غلظت عناصر در خاک منطقه، کیفیت اسانس و خواص ضدباکتریایی گیاه کاکوتی نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.